مدرنیته و جنگ جهانی اول در بوشهر منتشر شد - مجله ویراپارس

این مورخ اجتماعی که بیش از سه دهه از عمر خود را وقف تاریخ پژوهی و تاریخ نگاری کرده، با انتشار این اثر، شمار کتاب های منتشر شده خود را به عدد 100 رساند، این درحالی است که 80 کتاب دیگر هم دارد که هنوز به چاپ نرسیده اند.

سیدقاسم یاحسینی در سال های اخیر در کنار کشف و انتشار زوایای مغفول مانده تاریخی اجتماعی جنوب به ویژه استان بوشهر در منابعی که هنوز حتی به زبان فارسی درنیامده اند، نگاه جدی به تبیین جایگاه زنان جنوبی در تاریخ این اقلیم استعمارستیز و نقش آفرینی آن ها در دوره های مختلف تاریخی دارد.

این مورخ برجسته و پُرکار جنوبی در صدمین کتاب خود، سیمای متفاوتی از بوشهر و مدرنیته را در جریان جنگ جهانی اولی ترسیم کرده است. وی در این باره در بخشی از مقدمه کتاب مدرنیته و جنگ جهانی اول در بوشهر آورده است: چند سال قبل با یک گروه سینمایی مشغول کار بودم. همکاری با این گروه، تجربه ناب و تازه ای برای من بود که یکی از نتایج آن، تحقیق حاضر است. در خلال این همکاری بود که سوژه های تازهی درباره تاریخ نگاری و تاریخ نگری جنگ جهانی اول در بوشهر به ذهنم رسید که برای خودم هم تازگی داشت. تا پیش از آن و تا قبل از دهه نود قرن گذشته، قرن چهاردهم شمسی، هرچه درباب جنگ جهانی اول در بوشهر و جنوب ایران نوشته بودم، غالباً رنگ و بوی سیاسی و نظامی داشته است؛ اما چند سالی است که نگاه و نگرشم درباب تاریخ جنگ جهانی اول در بوشهر به کلی دگرگون شده است.

در این نگاه تازه، تلاش کردم تا این تاریخ را با رویکرد تاریخ خُرد، تاریخ از پایین، تاریخ تکنولوژی، تاریخ پوشش و لباس، تاریخ پزشکی، پزشکی نظامی، تاریخ رنگ و تاریخ تصویر و رسانه نگریسته و روایت کنم! به همین علت در دو، سه، سال اخیر، خوشبختانه توفیق پیدا کردم دو دفتر مستقل در همین باب نوشته و منتشر کنم.

دفتر اول کتاب سال آزارو؛ آنفلوانزای 1918 در بوشهر است که در سال 1400 و به همت انتشارات پاتیزه در بوشهر منتشر شد. کتاب دوم نیز راه شاهی و راه آهن بوشهر به برازجان نام دارد که با همکاری دخترم؛ سیده فاطمه یاحسینی به همت نشر هامون نو در بهار 1401 در بوشهر طبع و پراکنده شد. دفتر سوم، کتاب حاضر است که در واقع دفتر سوم آن مطالعه سه گانه (تریلوژی) است.

یاحسینی همچنین در بخش دیگر این مقدمه به کهن زمانی نگارش و تعدد موضوعی مطالب این اثر اشاره و تصریح کرده است: برخی از مقالات و مطالب این دفتر حدود بیست سال پیش نوشته شده و برخی نیز همین هفته گذشته، نگارش آن ها خاتمه یافته است. مقالات از نظر نگاه و نگرش، یک دست نیستند؛ اما همگی، وجوهی از وجوه مدرنیته و جنگ جهانی اول در بوشهر را کاویده و مورد بحث قرار داده اند که تا امروز کمتر مورد توجه مورخان محلی، ملی و خارجی بوده است.

نوعی تاریخ اجتماعی و تکنولوژی با تکیه بر دستاوردهای مدرنیته و تکنولوژی غربی. چه در بُعد فنی و مادی و چه در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، سیاسی از قطار و هواپیما و گرامافون تا فراماسونری، طبع روزنامه محلی و ایپیدمی آنفلوانزای اسپانیایی!

درباره ابعاد مختلف امور اجتماعی، مالی، فرهنگی و نظامی جنگ جهانی اول در بوشهر، مسائل و موضوعات ریز و درشت فراوانی وجود دارند که هنوز کاملاً دست نخورده به جای مانده و نیازمند کار و تحقیق همه جانبه هستند. اگر مورخی خُردبین با رویکرد تاریخ خُرد، تاریخ از پایین، تاریخ رنگ، تاریخ پوشش، تاریخ پزشکی و تاریخ اشیاء به سراغ این موضوعات برود، ده ها سوژه برای مطالعه و پژوهش خواهد یافت. مطالب و سوژه هایی چون:

ـ آب و مشکل تهیه آب سالم و بهداشتی برای هزاران نظامی انگلیسی و هندی در جنگ جهانی اول در بوشهر.

ـ کاربرد مسلسل، خمپاره، توپ و سلاح های سنگین در نبردهای بوشهر در جنگ جهانی اول.

ـ اسلحه شناسی و نام سلاح ها و مدل های آن ها.

ـ کاربرد نظامی و عملیاتی وسایل ارتباطی چون تلفن، بی سیم، پیک و امربر از طریق نیروهای نظامی انگلیس در بوشهر.

ـ انواع استفاده از اسب و شتر و گردان های اسواران و همچنین وارد کردن یا خرید اسب برای کاربردهای نظامی و عملیاتی، همچنین تیمار اسب ها.

ـ کاربرد حیوانات در جنگ (استفاده از الاغ، شتر، قاطر، اسب و ... در راهسازی، حمل و نقل، جاده کشی، خط آهن و ...) از سوی نیروهای نظامی انگلیس در بوشهر.

ـ کاربرد اتومبیل و کامیون های باری و نظامی در جنگ جهانی اول در بوشهر و انواع و مدل های ماشین ها.

ـ موضع مهم پزشکی نظامی و شناخت انواع اپیدمی ها، بیماری ها و بهداشت و سلامت پزشکی در میان نظامیان انگلیسی و هندی در جنگ جهانی اول در بوشهر.

ـ بیمارستان صحرایی و نظامی انگلیسی ها در جنگ جهانی اول در بوشهر.

ـ تاریخ بیمارستان و کمک های فوری در خلال جنگ جهانی اول در بوشهر.

ـ شناخت لباس و پوشش از کلاه، پیراهن، شلوار، کفش و چکمه، لباس زیر گرفته تا نوع دوخت، نشان های نظامی، انواع درجه، اونیفورم، لباس سویل و... از سوی نظامیان انگلیسی و هندی و بلوچ، و... در بوشهر.

ـ معابد سیک ها و هندوها و مکان یابی دقیق آن ها در بوشهر در جنگ جهانی اول.

ـ کُنش رفتاری و مذهبی هندوها و سیک ها، بلوچ ها در بوشهر در خلال جنگ جهانی اول.

ـ آداب مُرده سوزی هندوها و محل آن در بوشهر در جنگ جهانی اول.

ـ کشتی، ناو، قایق، ملوانان، دریانوردان و کشتیرانی انگلیسی ها در بوشهر در خلال جنگ جهانی اول.

ـ عملیات های نظامی آبی ـ خاکی انگلیسی ها در بوشهر در جنگ جهانی اول (مثل اشغال بوشهر و جنگ دلوار).

ـ استفاده از تکنولوژی های نوین و مدرنی چون برق و الکتریسیته، آب شیرین کُن و... از سوی نیروهای نظامی انگلیس در بوشهر در خلال جنگ جهانی اول.

ـ تغذیه، مواد غذایی، نوع و تنوع آشپزی، منوی غذایی و تهیه مواد غذایی برای نیروهای نظامی انگلیسی و هندی در بوشهر در سال های جنگ جهانی اول.

ـ جمعیت شناسی کلنی نیروهای نظامی انگلیس در بوشهر در سال های جنگ جهانی اول.

ـ سیستم خبرگیری مخفی و جاسوسی کنسولگری بریتانیا در بوشهر و مخبرهای ایرانی آنان.

ـ سانسور و کنترل فرهنگی و اجتماعی، تبلیغات جنگی و جنگ روانی از سوی انگلیسی ها در بوشهر در سال های جنگ جهانی اول.

ـ شیوه های جنگ روانی، شایعه پراکنی و ترور شخصیت مبارزین از سوی مأموران رسمی کنسولگری بریتانیا و همچنین عوامل انگلیس در بوشهر در جنگ جهانی اول.

ـ مکاتبات و عکس های جنگی سربازان و افسران انگلیسی مستقر در بوشهر در خلال جنگ جهانی اول و...

وی در خاتمه مقدمه کتاب مدرنیته و جنگ جهانی اول در بوشهر اشاره کرده است: با انتشار این دفتر، سه گانه (تریلوژی) من درباب تاریخ تکنولوژی و اجتماعی جنگ جهانی اول به خاتمه می رسد؛ اما چنانکه گذشت ده ها موضوع وجود دارد که باید به آن ها پرداخت. شاید یکی از مهم ترین این موضوعات، شرایط، موقعیت و کارنامه زنان بوشهری در خلال جنگ جهانی اول است. موضوعی مورد علاقه شخصی من!

به گزارش ایبنا؛ کتاب مدرنیته و جنگ جهانی اول در بوشهر در 10 فصل و در 232 صفحه قطع رقعی و با قیمت 180هزارتومان از سوی نشر هامون نو به مدیریت اسماعیل حسام مقدم و مهدیه امیری، زوج روزنامه نگار و ناشر بوشهری اسفند 1401 منتشر شد.