بی پناه در برابر ریزگردها - مجله ویراپارس

اصلا این هوا از ویژگی های بهار خوزستان شده و هرسال و تقریبا در همین فصل به جای عطر گل و شکوفه و باران، بوی خاک غلیظ و آزاردهنده در مشام ها می پیچد.

حالا دیگر همه می دانند ریشه ریزگردها به خشکی هورالعظیم و کانون های گردوغبار داخل و خارج از مرزها می رسد اما آنچه کمتر کسی به آن توجه می کند این است که هرسال بخشی از فضای سبز شهری اهواز ناپدید می شود و شرایط را برای جولان ریزگردها مساعدتر می کند.

قطع درختان برخی بلوارها، کاهش فضای سبز پارک ها و قد کشیدن سازه های بتونی و آهنی جای درخت های سبز تنومند گواه این ادعاست که البته از چشم برخی شهفرایندان و فعالان اجتماعی خوزستان هم دور نمانده و باعث شده دغدغه هایشان را با مرور این آمار به گوش مسؤولان برسانند که سرانه فضای سبز اهواز به ازای هر شهفرایند هفت تا هشت مترمربع است. این درحالی است که استاندارد کشوری فضای سبز حدودا 12متر و استاندارد بین المللی نیز بین 20 تا 25متر است.

سرانه فضای سبز اهواز حتی در مقایسه با کلانشهرهایی با اقلیم خشک نیز کمتر است، چرا که کلانشهری مانند اصفهان با اقلیم خشک سرانه فضای سبز آن 28مترمربع است.

این روزها فقط کرونا نیست که خوزستان را قرمز و تردد در شهرهایی چون اهواز را سخت و پرخطر کرده است.

ریزگردها و گرد و غبار هم روی شهر کرونازده آوار شده و رفت و آمد را سخت تر کرده است؛ آنقدر که چشم، چشم را نبیند و با هر دم و بازدمی حجمی از خاک داخل ریه ها جاری و نفسگیر شود.

پایکوبی خاک ها در آسمان اهواز اما بی ارتباط با دستان تبرهایی که به جان درختان و فضای سبز اهواز افتاده نیست. این را فعالان اجتماعی و محیط زیستی می گویند. یکی مثل امین غفاری که این دغدغه را در صفحه اینستاگرامش هم به اشتراک گذاشته. او به ما می گوید گزارش های متعددی از مناطق مختلف اهواز درباره قطع درختان و تخریب فضای سبز در سطح اهواز رسید و ما هم آنها را منعکس کردیم اما نه از طرف مدعی العموم و نه شهرداری هیچ اقدامی نشد.

ایرادات ماده 5 و 7

غفاری می گوید خودمان دلیل قطع و کاهش فضای سبز اهواز را کارشناسانه پیگیری کردیم و به دو عامل رسیدیم. اول کمیسیون ماده 5 در رابطه با تغییر کاربری و دیگری کمیسیون ماده7 شهرداری ها مربوط به قطع و جابه جایی درختان.

او در شرح بیشتر یافته هایشان می گوید: طبق تحقیقات و مستنداتی که به آن رسیدیم، کمیسیون ماده5 شفافیت لازم را ندارد و زمین های کشاورزی بسیاری بدون تغییر کاربری به محل های آموزشی، مسکونی و... تبدیل شده اند. در برخی مستندات هم شاهد بودیم در تعدادی از خانه ها مستقیم در خود پارک ها باز می شود یا حتی در حریم رودخانه نیز ساخت و ساز اجرا شده است. درخصوص اجرای کمیسیون ماده7 شهرداری ها نیز تعدادی از اعضای شورای شهر با این قانون آشنایی کافی نداشتند. تعدادی از مسؤولان شهرداری نیز اطلاعاتشان ضدونقیض یا ناقص بود. این فعال اجتماعی با اشاره به گزارش های متعدد مردمی از قطع درختان، تخریب فضای سبز یا هرس غیراصولی تصریح می کند در یکی از گزارش ها، نخلستان سرسبز و بزرگی در اسلام آباد وجود داشت که تعدادی از نخل های آن قطع و بخشی از نخلستان به کارگاه تبدیل شده بود. پس از پیگیری لازم متوجه شدیم مالک نخلستان نه مجوز لازم برای تغییر کاربری داشته و نه مجوز قانونی برای قطع نخل ها.

تخلف ارگان های دولتی

غفاری می گوید کاربری بسیاری از زمین های اهواز در نقشه جامع شهری فضای سبز یا کشاورزی است. با این حال بدون تغییر کاربری و طی مراحل قانونی فضای سبز به مرکز آموزشی، صنعتی یا مسکونی تبدیل شده اند. در نقشه قبلی جامع شهری اهواز نیز مساحت فضای سبز به مراتب بیشتر بوده، درحالی که اکنون در برخی مناطق هیچ گونه فضای سبزی وجود ندارد که این برخلاف استانداردهای موجود است. متاسفانه در سال های اخیر ساخت و سازهای غیرقانونی از طریق برخی ارگان ها در فضای سبز اتفاق افتاده که نتیجه اش شده با کمترین باد در استان، گردوغبار به وجود آید و راه تنفس مردم بسته شود.

کاهش فضای سبز شهری فقط راه را برای ریزگردها هموارتر نمی کند، که دمای هوای گرم اهواز را هم داغ تر می کند. این را می شود از مقایسه دمای هوای خوزستان در سال های گذشته و فرایند رو به رشد آن همزمان با کاهش فضای سبز فهمید. هرچند شرکت های صنعتی و آلاینده موجود در اهواز یا چسبیده به شهر هم در افزایش دمای هوای این خطه بی تاثیر نیست.

این مقایسه نابرابر

بسیاری از فعالان اجتماعی و محیط زیستی این روزها با مقایسه سرانه فضای سبز اهواز و دیگر شهرهای کشور پرچم اعتراض خود را به کاهش این فضا در اهواز بالا برده اند. ابوالفضل طبرزدی، فعال حوزه فنی و مهندسی اما معتقد است که مقایسه سرانه فضای سبز اهواز با کلانشهرهایی مانند اصفهان یا مشهد اصلا مقایسه درستی نیست، زیرا اقلیم این شهرها خشک و کم آب است، درحالی که کلانشهری چون اهواز آب کافی دارد و فضای سبز آن حتی باید چند برابر شهرهای دیگر باشد حال آن که کمتر است.

طبرزدی به عدم اجرای قوانین مربوط به فضای سبز در اهواز اشاره کرده و می گوید: متاسفانه سایر شهرداری های خوزستان از شهرداری اهواز الگوبرداری می کنند و به همین خاطر شاهد بی توجهی به میزان فضای سبز در همه شهرهای خوزستان هستیم.

به گفته این فعال حوزه فنی و مهندسی، یکی از قوانین مهم این حوزه، قانون حفظ و گسترش فضای سبز شهری است. اگر در گوگل مپ نقشه هوایی کلانشهر اهواز را جست وجو کنیم، کمتر خانه نوسازی و بازسازی شده را می بینیم که قسمتی از حیاط خود را گیاه کاشته باشد. حال آن که طبق قانون نباید به درختان موجود در خانه پس از بازسازی و نوسازی آسیبی وارد شود و در صورت چنین اتفاقی مالک متحمل جریمه سنگینی خواهد شد. این اما اصل قانون است که در عمل اجرا نمی شود و خود به کاهش فضای سبز منجر شده است.

تمکین از قانون

یک فعال حوزه فنی و مهندسی معتقد است بهترین اقدام برای جلوگیری از کاهش فضای سبز احترام به قانون از سوی مردم و مسؤولان است. گرچه وظیفه مسؤولان سنگین تر بوده و علاوه براین که خود باید عامل به قانون باشند وظیفه آگاه سازی مردم و ضمانت اجرایی قوانین نیز بر دوش آنهاست.

طبرزدی می گوید درحالی که از طریق قانون پشتوانه کافی برای حفظ و گسترش فضای سبز داریم اما باز تماشاگر بوده ایم، طوری که شهرستان اهواز و جایی مانند کارون تعداد زیادی درخت بی دلیل و توجیه قانونی قطع شده اند بدون آن که مورد توجه و عتابی از سوی مسؤولان قرار گیرد. در شهر اهواز هم مساحت تعدادی از پارک ها کمتر شده که درواقع نوعی زمین خواری است. به عبارتی ساده ترین نوع زمین خواری را باید پارک خواری دانست چراکه پارک مدعی خصوصی ندارد و کافی است تبانی با چند مقام صورت گیرد یا مقام ضعیفی در آن منطقه باشد تا پارک خواری رخ دهد.

قطع قانونی کنوکارپوس ها

دور زدن قانون و پس از آن ابهام در نظارت اجرای قانون و قصور مسؤولان در برابر انجام متن صریح قانون پرسش هایی است که ما آنها را از محمدرضا ایزدی، رئیس کمیسیون تحقیق، نظارت و بازرسی شورای شهر اهواز می پرسیم و او با اشاره به قانون کمیسیون ماده7 که مربوط به حفظ و گسترش فضای سبز است، می گوید قطع بی رویه و نابود کردن هرگونه درخت طبق این ماده ممنوع اعلام شده است. طبق این مصوبه فردی که بدون مصوبه کمیسیون ماده7 درختی را قطع کند برخلاف قانون عمل کرده و باید جریمه شود. ایزدی می افزاید طبق این ماده، گزارش ماموران شهرداری دراین باره به مثابه گزارش ضابطین قضایی قلمداد می شود.

رئیس کمیسیون تحقیق، نظارت و بازرسی شورای شهر اهواز عنوان می کند: در شهرداری اهواز در این کمیسیون شهردار، مدیرعامل سازمان پارک ها و یک شخص از اعضای شورای شهر عضو هستند و این افراد براساس گزارش هایی که به دست شان می رسد تشکیل جلسه خواهند داد.

او درباره قطع درختان کنوکارپوس در سطح اهواز می افزاید: چندسال گذشته مصوبه ای درباره قطع درختان کنوکارپوس داشتیم که باعث تخریب تاسیسات ساختمانی یا لوله کشی آب می شدند. براساس این مصوبه هر کجای اهواز اگر به دلیل ریشه دوانی کنوکارپوس در معرض آسیب بود، با دستور شهرداری قطع می شد. این مصوبه تنها مختص به درختان کنوکارپوس است و برای قطع هر درخت دیگری جز این درخت، مجوز کمیسیون ماده7 لازم است.

او درباره مطالبه گری های اخیر فعالان فضای مجازی اهواز و جریان قطع کنوکارپوس های سطح شهر می گوید: اگر این درختان قطع شوند و درختی جایگزین آنها نشود، این کار غیرقانونی است. اما نخل کاری های متعدد در سطح شهر گویای این امر است که این درختان مثمر و بومی جایگزین کنوکارپوس ها هستند یعنی شهرداری به جای کنوکارپوس های قطع شده نخل کاشته است. ایزدی عنوان می کند بیشتر مباحث ایجادشده در چند روز اخیر در رابطه با قطع کنوکارپوس هاست اما واقعیت آن است که نگهدای نخل ها از کنوکارپوس و هرس این نوع درخت بسیار راحت تر است!

زینب مرزوقی - خبرنگاران خوزستان