فضای مجازی؛ فرصت ها و تهدیدها - مجله ویراپارس

در سال های اخیر استفاده از اینترنت و فضای مجازی گسترش بسیار زیادی داشته است. همه گیری ویروس کرونا نیز باعث شد اینترنت در ابعاد مختلف زندگی افراد به خصوص آموزش دانش آموزان و دانشجویان نفوذ کند و جزء جدا نشدنی زندگی امروزه گردد.

فضای مجازی می تواند نقشی دوگانه در امنیت زایی و امنیت زدایی داشته باشد. از یک سو ابزار قدرتمندی در عرضه اطلاع رسانی است و از سوی دیگر در صورت فقدان آموزش مناسب و فرهنگ سازی می تواند خطرهایی برای جامعه داشته باشد.

با توجه به گسترش نفود فضای مجازی، آرزو غفوری و کیوان صالحی؛ پژوهشگران دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، در مطالعه ای درک عظیمسالان درباره فرصت ها و تهدیدهای فضای مجازی برای خود، فرزند و جامعه؛ را آنالیز کردند.

در این پژوهش به وسیله مصاحبه ایمیلی با 22 نفر مصاحبه انجام شد. افراد شرکت نماینده در این پژوهش 14 زن و هشت مرد بودند که در گروه های سنی مختلف عظیمسال قرار داشتند و تحصیلات آن ها از فوق دیپلم تا دکتری متفاوت بود.

در این پژوهش شش امکان پرکاربرد فضای مجازی؛ شبکه های اجتماعی، ماهواره، وب سایت ها و وبلاگ ها، آموزش های الکترونیکی، بازی های رایانه ای و پست الکترونیکی (رایانامه) مورد آنالیز نهاده شد و معین شد شرکت نمایندگان این پژوهش بیشترین استفاده را از شبکه های مجازی داشتند و از بازی های رایانه ای کم ترین استفاده را می کردند.

در این مصاحبه ها از افراد سوالاتی در مورد فرصت ها و تهدیدهای فضای مجازی در چهار حوزه فردی، خانوادگی، فرزند یا دانش آموز و جامعه پرسیده شد.

از نظر این افراد فرصت های فضای مجازی در حوزه فردی شامل؛ روحیه مثبت، تسهیل ارتباطات، صرفه جویی، افزایش همدلی، ساماندهی امور شغلی و ... بود. آن ها این فرصت ها را در حوزه خانواده؛ کارآفرینی، ارتقای روحیه مثبت، آگاهی از اخبار روز، تسهیل انجام امور خانواده و ... می دانستند. از نظر این افراد؛ فضای مجازی می تواند فرصت هایی برای سرگرمی، افزایش سطح اجتماعی شدن، هم گرایی با دوستان، استفاده از اخبار و ... برای فرزندان و دانش آموزان فراهم کند. همچنین از نظر شرکت نمایندگان در این مطالعه؛ فضای مجازی در حوزه جامعه فوایدی مثل تحول، شتاب و تسهیل کارها، کارآفرینی، دستیابی به اطلاعات و آموزش و ... را دارد.

شرکت نمایندگان در این پژوهش معتقدند تهدیدهای فضای مجازی در حوزه فردی شامل: فاصله از ارزش ها، از دست رفتن اطلاعات، کم رنگ شدن ارتباطات خانواده، اتلاف وقت و... است. آن ها این تهدیدها را در حوزه خانوادگی؛ ضرر مالی، دگرگونی ارزش ها، عوارض جسمی و روان و ... می دانند. از نظر آن ها فضای مجازی برای فرزندان یا دانش آموزان می تواند باعث دگرگونی ارتباطات، آمیختگی مرز درست و نادرست، ایجاد زمینه برای دسترسی های نامناسب و ... گردد. آن ها معتقدند فضای مجازی می تواند باعث دگرگونی عرف، زمینه سازی تشویش در جامعه، دگرگونی دینداری و... در جامعه گردد.

با توجه به فرصت ها و تهدیدهای فضای مجازی، پژوهشگران این مطالعه می گویند: شناخت آسیب ها و چالش های فرهنگی و ارزشی فضای مجازی در ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی جامعه و نحوه عملکرد آن نباید منتج به عقب نشینی و دریافت موضع تدافعی در مقابل این ابزارهای نوین فناورانه گردد؛ بلکه باید در مقابل هجمه های فرهنگی و واپایش اطلاعاتی یک طرفه شبکه های مجازی، جامعه را مجهز به شناخت و مهارت بهره برداری کرد. البته تمام مسئولیت اجتماعی مقابله با هجمه های فرهنگی و رسانه ای نوین بر عهده جامعه نیست و مسئولان امر نیز باید با قاعده مندسازی و نظارت مؤثر از جامعه در برابر آسیب ها و بداخلاقی های فضای مجازی همانند فضای حقیقی محافظت نمایند و به جای بستن و حذف صورت مسئله، به دنبال حل مسئله به وسیله شناخت و بهره برداری از فرصت ها باشند.

نتایج این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان تجربه زیسته عظیم سالان از فرصت ها و تهدیدهای فضای مجازی: یک مطالعه کیفی در فصل نامه علمی مطالعات فرهنگ-ارتباطات وابسته به پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ منتشر شده است.،ایسنا