ماموریت ویژه پهپادهای سپاه برای بارورسازی ابرها - مجله ویراپارس

به گزارش خبرنگاران به نقل ازفارس از سوی دیگر میزان متوسط بارش ها در سراسر جغرافیای کشور که در سال حدود 250 میلی متر است، ایران را در زمره کشورهایی با اقلیم خشک قرار داده که همین میزان بارندگی نیز در اقصی نقاط کشور به طور مساوی تقسیم نمی گردد. بعنوان مثال در برخی از مناطق مانند نواحی شمالی البرز و سواحل دریایی خزر در استان های گیلان، مازندران و گلستان بارش ها به بیش از 1000 میلی متر در سال نیز می رسد.

نقشه پراکندگی بارش ها در ایران

همین پراکندگی میزان بارش ها در سرتاسر کشور و نوسان آن در سال های متوالی باعث ایجاد خشکسالی در برخی مناطق کشور شده است که گاهی با بارندگی های استثنائی این مشکل به طور موقت رفع می گردد اما به طور کلی کمبود و محدودیت منابع آبی خصوصا در برخی مناطق جنوبی و مرکزی کشور به وضوح احساس می گردد.

میزان بارندگی، در مناطق مختلف کشور دارای نوسان بوده و از سالی به سال دیگر بسیار متغیر است. خشکسالی متوالی که برخی اوقات با ریزش­ های استثنایی شکسته می­ گردد. کمبود و محدودیت منابع آب را به وجود می­ آورد.

از سوی دیگر افزایش جمعیت، تقاضای مصرف بیشتر آب در حوزه های بهداشتی و صنعتی، استقرار نامناسب صنایع آب بر در مناطق درگیر با کم آبی، الگوهای سنتی کشاورزی، عدم رعایت الگوی مصرف سازگار با شرایط اقلیمی و خشکسالی و ... را می توان از جمله عوامل افزایش دهنده مصرف آب در کشور برشمرد که در تشدید بحران کم آبی و خشکسالی موثر است.

آنچه گفته شد، فرانمایی از شرایط اقلیمی و کمبود آب در کشورمان است که در صندلی خود می تواند در حوزه های مختلف آسیب زا باشد چراکه امروزه تبعات و خسارات کم آبی از حوزه اقتصاد و معیشت فراتر رفته و آن را به موضوعی امنیتی بدل نموده است. موضوعی که در کشورهای دیگر هم منجر به چالش هایی حتی در سطح بین الملل و سیاست خارجی تبدیل شده است.

به طور طبیعی در مواجهه با معضل کم آبی و خشکسالی کشورها سیاست های مختلفی را به اجرا می گذارند که مهم ترین و موثرترین آنها اصلاح الگوی مصرف و صرفه جویی در مصرف آب شیرین است چراکه در مقایسه با سایر روش ها از هزینه کمتر و بازدهی بیشتری برخوردار است، اما این تنها راهکار نیست.

یکی از اقداماتی که معمولا در کشورهای مختلف و کشورمان برای افزایش بارش ها اجرا می گردد، موضوع بارورسازی ابرها است که در سال های اخیر هم در کشورمان مورد توجه قرار گرفته است.

یک هواپیما در حین عملیات بارورسازی ابرها

بارورسازی ابرها فناوری جدیدی است که از عمر آن بیش از چند دهه نمی گذرد و در همین مدت مورد توجه کشورهای زیادی قرار گرفته است. عمل بارورسازی یا تلقیح ابر در حقیقت تحریک خفیفی است که در آن با همکاری مکانیسم طبیعی ابر، موجب افزایش ریزش های جوی می گردد در این فرآیند، ابرهای فوق سرد مایع با پاشش یخ خشک و یا یُدید نقره تغییر ماهیت داده و به ابر یخی تبدیل می گردد که البته این کار به عوامل دیگری مانند شرایط جوی نیز بستگی دارد.

جهت تشکیل پدیده بارش میزان دمای بخار آب موجود در ابر باید از -12 تا -16 درجه سانتیگراد بیشتر گردد و برای این کار باید در قسمت پایین ابر که گرمترین و مرطوب ترین قسمت ابر است، موادی وارد کنیم تا عمل تراکم به میزان زیاد و سریعتر انجام گردد. عمل بارورسازی ابرها را معمولا با استفاده از یخ خشک، نقره یُدید و هسته های نمک انجام می دهند که در این میان نقره یُدید از همه پرکاربردتر است چراکه از دمای -4 درجه به بعد قابلیت تشکیل هسته یخ را دارد؛ اما این مواد به چه صورت درون ابرها تزریق می شوند؟

کاتریج های یخ خشک مربوط به بارورسازی ابرها

برای بارورسازی ابرها روش های مختلفی از جمله استفاده از هواپیما، بالن و موشک و ژنراتورهای زمینی وجود دارد. در روش زمینی، ژنراتورهای زمینی در ارتفاعات نصب می گردد و این ژنراتورها با رها کردن نقره یُدید و استفاده از جریانات صعودی هوا به سمت بالا، عمل تزریق این مواد به ابرها به منظور بارورسازی انجام می گردد.

روش های پروازی دیگری مانند استفاده از هواپیما و بالن و موشک نیز وجود دارد که طی سال های گذشته در کشورمان از هواپیما برای این کار استفاده می شد و به همین منظور دو فروند هواپیمای آنتونوف-26 برای این کار در نظر گرفته شده بود.

استفاده از هواپیما برای این کار دارای مزایا و معایب خاص خود است. با استفاده از هواپیما می توان محل دقیق پاشش مواد بارور ساز را انتخاب کرد و دقت عملیات را بالاتر برد، اما از معایب آن هم محدودیت زمان پرواز هواپیما در ابرهای خطرناک و رعد و برق است که خطراتی را برای هواپیماهای سرنشین دار به وجود می آورد.

دو فروند هواپیمای AN-26 مربوط به بارورسازی ابرها در کشور

اما طی 2-3 سال اخیر با اعلام آمادگی نیروی هوافضای سپاه به منظور حضور در عملیات بارورسازی ابرها در کشور، شاهد یک روش جدید در بارورسازی ابرها هستیم و آن استفاده از پهپادهای این نیرو برای انجام این کار است.

نخستین بار در سال 1396 سردار امیرعلی حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه از آمادگی این نیرو به منظور مشارکت در عملیات بارورسازی ابرها اطلاع داد و پس از آن با استقبال وزارت نیرو زمینه های اجرایی شدن این کار فراهم شد.

در نخستین گام، مواد مورد احتیاج برای بارورسازی توسط نیروی هوافضای سپاه و با بهره گیری از ظرفیت های دانشگاهی فراوری شد که این مواد علاوه بر پاس کردن آزمون های آزمایشگاهی در کشور، با ارسال به کشور روسیه کیفیت آنها در آزمایشگاه های این کشور نیز به تایید رسید. گام بعدی این نیرو، طراحی و ساخت ژنراتورهای زمینی بارورسازی ابرها در مراکز تحقیقاتی نیروی هوافضا به منظور نصب در پایگاه های سپاه در ارتفاعات مورد نظر وزارت نیرو بود.

اما یکی از ابتکارات قابل توجه نیروی هوافضای سپاه در موضوع بارورسازی ابرها، استفاده از پهپادها برای این کار بود چراکه در مقایسه با هواپیماهای با سرنشین از قدرت مانور بیشتر، هزینه کمتر و انعطاف بیشتری برای عملیات برخوردارند و این ویژگی ها پهپادها را به گزینه ای طلایی برای انجام بارورسازی ابرها تبدیل نموده است.

آنگونه که اعلام شده، یگان های پهپادی نیروی هوافضای سپاه در 5 نقطه از کشور برای اجرای عملیات بارورسازی در سال های گذشته مستقر و اجرای عملیات نموده اند که در این میان مناطق مرکزی و شرقی کشور از ظرفیت بیشتری برای این کار برخوردار هستند.

اخیرا نیز در نمایشگاه اقتدار 40 به مناسبت هفته دفاع مقدس که در بیرجند برگزار شده است، گونه ای از پهپاد شاهد 161 به نمایش درآمده که در معرفی آن یکی از ماموریت های این پهپاد بارورسازی ابرها عنوان شده است.

پهپاد شاهد 161 با ماموریت بارورسازی ابرها

پهپادهای خانواده شاهد 171 که شامل پهپادهای شاهد 141، شاهد 161، شاهد 181 و شاهد 191 است، گونه ای پهپادهای رزمی ساخته شده در نیروی هوافضای سپاه هستند که با الگوبرداری از پهپاد آمریکایی پیشرفته RQ-170 که در سال 1390 به غنیمت گرفته شد ساخته شده است و امروز در ماموریت های مختلف رزمی و مراقبتی سپاه شرکت می نمایند.

در این روش یک سامانه شلیک گلوله های حاوی مواد بارورساز (فلر) بر روی پهپاد نصب می گردد و پهپاد با پرواز درون ابرهای موجود در منطقه، عملیات بارورسازی را انجام می دهد.

سامانه شلیک کاتریج های یُدید نقره

بارورسازی ابرها گرچه به تنهایی راه مقابله با کم آبی و خشکسالی نیست، اما می تواند یکی از عوامل موثر در افزایش بارش ها در حوزه های آبریز باشد. از جمله فوائد این روش این است که می توان قبل از اینکه ابر به تگرگ تبدیل گردد آن را به آب تغییر شکل داد تا از خسارت و زیان حاصل از تگرگ بر روی زمین جلوگیری کرد.

استفاده از این روش در سرشاخه های حوضه های آبریز برای ایجاد برف در کوهستان نیز مناسب است چراکه با ایجاد بارش در سرشاخه ها و جاری شدن آب در راستا، امکان تجدید حیات منابع طبیعی و پوشش گیاهی منطقه و بقای اکوسیستم نیز به وجود خواهد آمد.